MAY KANSER NA PALA SI MAMA, PERO HINDI NIYA SINABI — GUSTO NIYA MUNANG MAKITA AKONG MAGTOGA BAGO SIYA UMALIS.
“Mama, ‘wag ka nang maglaba, ako na lang po,” sabi ko habang nag-aayos ako ng gamit papasok sa school.
Ngumiti siya, kahit halata sa mukha niya ang pagod.
“Ay naku, anak, okay lang ako. Sanay na ‘to. Ikaw, mag-aral ka muna diyan. Malapit na ang graduation mo.”
Hindi ko alam kung bakit, pero noong umagang ‘yon, parang may kakaiba sa boses ni Mama.
Mahina. Malambing pa rin, pero may halong pagod na parang pilit niyang tinatago.
Naisip ko lang siguro dahil puyat siya kakatrabaho kagabi.
Ako si Andrea, fourth-year college student, Education major.
Lahat ng ginagawa ko, para kay Mama.
Simula noong iwan kami ni Papa, siya na ang gumabay sa akin — nagtinda ng ulam, naglaba sa kapitbahay, nagtrabaho kahit walang pahinga.
At ngayon, ilang buwan na lang, makakatapos na ako.
Lagi niyang sinasabi:
“Gusto ko lang makita ang anak kong nakasuot ng toga. Pagkatapos niyan, kahit ano pa mangyari, masaya na ako.”
Pero habang lumilipas ang mga araw, napapansin kong unti-unti siyang nanghihina.
Madalas siyang nilalagnat.
May mga gabi na naririnig ko siyang umuubo sa kusina, pero pag nilalapitan ko, agad siyang ngumingiti.
“Okay lang ako, anak. Nakainom na ako ng gamot.”
Minsan, nakita ko siyang nakaupo sa sala, nakatitig sa lumang litrato naming dalawa noong bata pa ako.
Tahimik lang siya, at nang mapansin niya ako, mabilis niyang pinunasan ang mata niya.
“Anak, excited na ako makita kang naka-toga,” sabi niya habang pilit na ngumiti.
Ngumiti rin ako, pero may kirot na sa dibdib ko.
Hanggang isang araw, habang nagrereview ako para sa final exams, dumating si Tita — umiiyak.
“Anak, kailangan mong umuwi. Si Mama mo, nasa ospital.”
Tumigil ang mundo ko.
Nahulog ang hawak kong lapis.
Agad akong tumakbo palabas, kahit wala pa akong sapatos.
Pagdating ko sa ospital, nakita ko si Mama — maputla, nakaratay, at may tubo sa braso.
“Mama…” mahina kong sabi habang nanginginig ang kamay ko.
Ngumiti siya, mahina.
“Anak… ba’t ka umuwi? May exam ka ‘di ba?”
Tumulo ang luha ko. “Ma, bakit hindi mo sinabi?”
Huminga siya nang malalim.
“Anak… ayoko kang mag-alala. Gusto kong matapos mo muna ang pag-aaral mo. Matagal ko nang alam na may sakit ako… pero okay lang, basta makita kitang magtagumpay.”
Lalong bumigat ang dibdib ko.
“Ma, sana sinabi mo. Sana kasama mo ako.”
Ngumiti siya, hinawakan ang kamay ko.
“Kasama naman kita araw-araw, anak. Sa puso ko.”
Ilang linggo matapos ‘yon, hindi na siya nakalabas ng ospital.
Lalo siyang nanghina, pero hindi siya nagsusuko.
Isang gabi bago ang graduation ko, pumunta ako sa kanya, dala ang toga ko.
“Ma, tingnan n’yo. Bukas po, isusuot ko na ‘to.”
Ngumiti siya, pinilit tumayo pero hindi kaya.
Hinawakan niya ang toga, tinapat sa dibdib niya.
“Ang ganda mo, anak… pangarap ko lang ‘yan noon, pero binigay mo sa akin. Salamat.”
Kinabukasan, graduation day.
Habang naglalakad ako sa entablado, dala ko sa puso ko ang bawat pawis, pagod, at sakripisyo ni Mama.
Ngunit sa gitna ng sigawan ng mga magulang, napansin kong wala siya sa upuan niya.
Paglabas ko ng stage, sinalubong ako ni Tita… umiiyak.
“Anak… si Mama mo… wala na.”
Parang gumuho ang mundo ko.
Niyakap ko si Tita, humagulgol.
Wala na si Mama — pero bago siya umalis, iniwan niya ang isang maliit na sulat sa bag ko.
📜 Sulat ni Mama:
“Anak, kung binabasa mo ‘to, siguro tapos ka na sa graduation.
Pasensya ka na kung hindi na kita nasabayan.
Pero gusto kong malaman mo, anak, na sa bawat hakbang mo sa entablado, kasama mo ako.
Ipinagdasal ko ‘yan gabi-gabi — na makamit mo ang mga pangarap na minsan ay ako lang ang may tiwala.
Huwag kang malungkot. Sa tuwing maririnig mo ang hangin, isipin mong niyayakap kita ni Mama.”
Umiiyak akong tumingin sa langit.
Bitbit ang toga, suot ang medalya, at may hawak na bulaklak para sa kanya.
“Ma… graduate na po ako. Salamat sa lahat. Pangako, ipagpapatuloy ko ‘yung pagmamahal niyo sa mundo.”
💔 Huling Linya:
“Minsan, itinatago ng mga magulang ang sakit nila — hindi para magtago ng katotohanan, kundi para hindi tayo mabigatan habang tinutupad natin ang mga pangarap na sila mismo ang nagtanim sa puso natin.”
