“HABANG NAGLILINIS SIYA, MAY NATAGPUAN SIYANG ISANG LUMANG KAHON—AT ANG NILALAMAN NITO, BINAGO ANG BUONG BUHAY NIYA.”
Maagang gumising si Liza, isang simpleng maybahay sa Laguna. Araw-araw pareho ang kanyang routine: maglilinis, magluluto, at mag-aalaga ng anak. Habang lumilipas ang mga taon, napansin niyang tila nagiging tahimik at malayo ang kanyang asawang si Ramon. Hindi na tulad ng dati — wala nang lambing, wala nang kwento.
Isang hapon, habang naglilinis siya ng lumang aparador sa kanilang kwarto, napansin niya ang isang itim na kahon na tinabunan ng alikabok. Parang hindi pa niya ito nakikita kahit ilang taon na silang mag-asawa.
“Hmm… ano kaya ‘to?” mahina niyang sambit habang marahang hinawakan ang takip.
Nang buksan niya ang kahon, bumungad ang ilang lumang litrato, sulat, at isang singsing na pambabae. Sa unang tingin pa lang, alam ni Liza na hindi ito kanya. Nanginginig ang kanyang kamay. Binasa niya ang isa sa mga sulat—at doon niya natuklasan ang isang lihim na matagal nang tinago ni Ramon.
“Mahal kong Anna, kung sakaling mabasa mo ito, sana alam mong hindi ko kailanman nakalimutan ka. Kailangan kong gawin ang tama para sa pamilya ko, pero sa puso ko, ikaw pa rin.”
Nabitawan ni Liza ang sulat. Para siyang tinamaan ng malamig na hangin.
“Si Anna? Sino ‘yun…?” bulong niya sa sarili.
Habang patuloy siyang nagbubuklat ng mga sulat, mas lalong lumilinaw — may isang babaeng minahal ng kanyang asawa bago pa sila ikasal. Isang babaeng tila hindi niya nakalimutan kahit matapos ang maraming taon.
Kinagabihan, dumating si Ramon. Tahimik si Liza habang inihahanda ang hapunan.
“Hon, may nakita ako kanina habang naglilinis,” sabi niya sa mahinang boses.
Napahinto si Ramon. Kita sa mukha niya ang kaba.
“Anong nakita mo?”
“Yung kahon… yung mga sulat.”
Tahimik. Walang ibang tunog kundi ang tiktak ng orasan.
“Matagal na ‘yon,” sabi ni Ramon sa wakas. “Bago pa tayo nagkakilala. Iniwan ko na ang lahat ng ‘yan noon pa.”
“Pero bakit mo tinago? Bakit mo hindi itinapon?”
Huminga nang malalim si Ramon.
“Dahil parte ‘yun ng pagkatao ko. Hindi ko tinago para saktan ka… Tinago ko kasi ayokong makalimutan kung paano ako nagkamali noon. Para lagi kong maalala kung gaano ako kaswerte na ikaw ang pinili kong mahalin ngayon.”
Naluha si Liza.
“Hindi ko alam kung maniniwala ako…”
Lumapit si Ramon at marahang hinawakan ang kamay niya.
“Hindi mo kailangang maniwala ngayon. Pero gusto kong malaman mo, araw-araw kong pinipiling bumalik sa bahay na ‘to — sa’yo.”
Kinabukasan, dinala ni Liza ang kahon sa labas ng bahay. Tiningnan niya ito nang matagal, saka ngumiti.
“Tapos na ‘yung kabanata na ‘yan.”
Sinunog niya ang mga lumang sulat, habang pinapanood ang abo na tinatangay ng hangin.
Sa kanyang puso, alam niyang hindi perpekto ang pag-ibig — pero minsan, ang kapatawaran ay mas mabigat kaysa lihim.
