HINDI KO IKINAHIYA ANG NANAY KONG NANGANGALAKAL — PERO SILA, IKINAHIYA NILA ANG SARILI NILA NANG MARINIG ANG HULING SALITA KO SA GRADUATION.
Simula kinder hanggang high school, kilala na nila ako bilang anak ng basurera.
Ako si Jomar, at ang nanay ko si Aling Linda, nangangalakal ng basura tuwing madaling araw.
May dalang kariton, nakayuko, naghahalungkat ng bote, plastic, papel — lahat ng puwedeng ibenta para may pambili ng bigas.
Hindi ko malilimutan kung paano ako tinitingnan ng mga kaklase ko:
“Kadiri! Amoy basura!”
“Huwag n’yong lapitan si Jomar, baka may dumi pa ’yan ng basurahan!”
Araw-araw, bitbit ko ang pangungutya nila,
pero wala kahit isang araw na ikinahiya ko ang nanay ko.
Dahil bawat bote na pinulot niya,
bawat plastik na binuhat niya,
ay katumbas ng baon ko, pamasahe ko, at papel na sinusulatan ko sa eskuwela.
LABINDALAWANG TAON NG PANLALAIT
Tuwing may parent’s meeting, halos lumuha ako.
Hindi pumapasok si Nanay — hindi dahil wala siyang pakialam — kundi dahil ayaw niyang mapahiya ako.
Isang gabi, tinanong ko siya:
“Nay, bakit po hindi kayo sumama sa recognition ko?”
Ngumiti lang siya, habang naghuhugas ng maruming bote.
“Anak, hindi mahirap ang trabaho ko. Pero alam kong hindi lahat kayang intindihin ’to. Basta ang mahalaga, nandito ako para sa’yo, kahit hindi nila makita.”
Sa araw-araw kong pagpasok, tinutukso nila ako:
“Basurero Junior!”
“Mag-aaral ka pa ba? Diyan ka rin mauuwi sa basurahan!”
Pero sa halip na sagutin sila, nag-aral ako nang mas mabuti.
ANG ARAW NG PAGBABAGO
Dumating ang graduation.
Naka toga ako. Naka gown sila. At si Nanay…
nakaupo sa pinakahuling upuan, nakadamit nang simple, may basahan pang nakasabit sa bulsa dahil galing pa siya sa pangangalakal bago pumunta sa seremonya.
Tinawag ang pangalan ko:
“WITH HIGHEST HONORS – JOMAR L. DE GUZMAN!”
Napalakpak ang lahat… pero hindi nila inaasahan ang susunod na nangyari.
Lumapit ako sa stage, kinuha ang diploma, at humawak sa mikropono.
ANG TALUMPATING NAGPATIGIL SA BUONG SILID
“Sa loob ng labindalawang taon, lagi akong tinukso, ininsulto, at tinawag na anak ng basurera.
Tama sila. Totoo ’yon. Ang nanay ko ay nangangalakal ng basura. Pero may isang bagay silang hindi alam…”
Lumingon ako sa likod, nakita ko si Nanay, nakatayo na, nanginginig, umiiyak nang tahimik.
“…habang ang ibang magulang natutulog, ang nanay ko gising — nagtatrabaho para buhayin ako.
Habang ang iba nakahiga sa malamig na kama, siya nasa ilalim ng ulan, naghahanap ng bote para may makain ako kinabukasan.Kaya kung ang tawag ninyo sa kanya ay BASURERA… para sa akin, ang tawag ko sa kanya ay BAYANI.”
Tahimik ang buong auditorium. Wala nang naglakas-loob magsalita.
Isang estudyante sa unahan, dati kong bully, ang unang lumuha.
Sinunod ng buong klase. Sunod ng buong silid.
Maging ang principal, napahid ng luha.
ANG HINDI NILA INASAHAN
Bumaba ako ng entablado, kinuha ko ang medalya ko,
at sa harap ng lahat, isinabit ko ito sa leeg ng nanay kong nanginginig sa iyak.
“Nay, sa inyo po ’to. Kayo ang tunay na dahilan kung bakit ako nakatapos. Hindi kayo nangangalakal ng basura… KINUKUHA N’YO ANG MGA BAGAY NA ITINAPON NG MUNDO — PARA BUHAYIN ANG PAG-ASANG MATAGAL NA NILANG TINALIKURAN.”
At doon, sa araw ng pagtatapos,
hindi lang ako nakapagtapos bilang valedictorian —
natapos din ang labindalawang taon ng kahihiyan at panlalait.
Dahil ang araw na iyon,
ay naging araw ng karangalan ng isang ina
na minsang itinuring nilang madumi…
ngayon ay pinakamalinis sa aming lahat.
💛
“Hindi kahihiyan ang trabahong marangal. Ang tunay na kahihiyan ay ang puso na hindi marunong rumespeto sa sakripisyo ng ibang tao.”
