“ANG NANAY NA NAGTITINDA NG GULAY — PARA SA ISANG PANGARAP NA HINDI KANYA, KUNDI PARA SA ANAK NIYA.”
Bago pa sumikat ang araw, habang ang karamihan ay mahimbing pang natutulog,
naroon na si Aling Rosa, bitbit ang mga bayong na puno ng gulay —
talong, sitaw, ampalaya, at kangkong.
Hindi pa man mainit ang sikat ng araw, pawis na siya.
Bawat hakbang, may tunog ng tsinelas sa basang semento ng palengke.
Pero sa bawat pagod, isang pangarap ang humahawak sa kanyang dibdib —
ang pangarap ng anak niyang si Miguel na makapagtapos ng kolehiyo.
“Ma, huwag mo na po akong pag-aralin. Masyadong mahal ang tuition.”
sabi ni Miguel minsan, habang nag-aalmusal.
Ngumiti lang si Aling Rosa.
“Anak, ang pagod ko, kaya kong tiisin. Pero ang makita kang hindi magtapos — ‘yan ang hindi ko kakayanin.”
Simula noon, araw-araw siyang nasa palengke.
Kahit umuulan, kahit may bagyo, kahit masakit na ang likod.
Sa bawat sukatan ng kangkong at bawat tawad ng mamimili,
naroon ang dasal ng isang ina.
“Isang kilo po ng sitaw.”
“Ito po, dagdagan ko ng konti para swertehin ako ngayong araw.”
Hindi alam ng mga bumibili, bawat dagdag niyang gulay,
ay katumbas ng isang pag-asa —
para sa tuition, pamasahe, at pangkain ng anak sa eskwelahan.
Isang araw, dumating ang unos.
Malakas ang ulan. Bumaha sa buong palengke.
Nalusaw ang kanyang mga paninda. Basang-basa ang lahat.
Habang ang iba’y nagsisigawan, si Aling Rosa ay nanatili lang sa tabi ng kanyang kariton,
yakap ang natitirang gulay.
Napahinga siya nang malalim.
“Panginoon… ‘wag N’yo po akong pababayaan. Hindi po ako para sa akin lumalaban.”
Kinabukasan, kahit gutom pa at walang paninda,
lumabas pa rin siya, may dalang maliit na basket.
Nang makita siya ng kapitbahay, sabi nito:
“Rosa, pahinga ka muna. Wala ka nang tinda.”
Ngumiti lang siya.
“Kung hihinto ako ngayon, baka pati pangarap ng anak ko, huminto rin.”
Lumipas ang mga taon.
Habang si Miguel ay patuloy na nag-aaral sa Maynila,
si Aling Rosa ay halos hindi na umuwing maaga.
Nagbabalot pa siya ng gulay sa ilalim ng ilaw ng poste,
para lang may pambaon ang anak kinabukasan.
Minsan, napaupo siya sa gilid ng kalsada, pagod na pagod.
Hinawakan niya ang larawan ng anak sa kanyang pitaka.
Ngumiti.
“Konti na lang, anak. Konting tiis pa. Aabot din tayo.”
At dumating ang araw.
May mga banderitas sa kalsada.
May mga nag-aabang na kamag-anak.
Si Aling Rosa, suot ang lumang barong at palda,
nasa gitna ng mga tao — nanginginig sa tuwa.
Sa entablado, tinawag ang pangalan:
“MIGUEL R. DELA CRUZ — Bachelor of Science in Civil Engineering.”
Tumayo ang binata, ngiting-ngiti, suot ang itim na toga.
Ngunit bago pa siya umakyat, lumingon siya sa dulo ng bleachers.
Nandoon ang nanay niya, luhaan, nakataas ang dalawang kamay sa hangin.
Hindi siya mayaman, pero para sa kanya, iyon ang pinakamahal na araw ng kanyang buhay.
Matapos ang seremonya, lumapit si Miguel sa kanyang ina.
Niyakap niya ito nang mahigpit.
“Ma, ito po… para sa inyo. Diploma natin ‘to.”
Umiyak si Aling Rosa, nanginginig sa saya.
“Anak, hindi mo kailangang suklian ‘to. Ang tagumpay mo, sapat na pambayad sa lahat ng pagod ko.”
Makikita pa rin si Aling Rosa sa palengke,
pero ngayong araw, hindi na mabigat ang kanyang bayong.
Kada mamimili na lalapit, may bagong karatula sa kanyang puwesto:
“ROSA’S VEGGIES — ANG GULAY NA MAY PANGARAP.”
💚
“Ang tunay na kayamanan ng ina, hindi ang perang hawak niya — kundi ang diploma ng anak na ipinaglaban niya sa bawat kilo ng gulay.”
