Ang Susi sa Bahay, Hindi Susi sa Kapayapaan
(Isang Kuwento Tungkol sa Pamilya)
Sa loob ng pitong taon, si Ate Maya ang nagtayo ng pader, hindi lang ng bahay.
Nang makapagtapos siya ng accountancy at makuha ang pangarap niyang trabaho sa Maynila, agad niyang ipinangako: “Gagawin kong sementado at may gate ang bahay natin, Ma.”
At ginawa niya. Taon-taon, ang bonus, ang ipon, ang halos buong suweldo niya, pinadala niya sa probinsya. Unti-unting tumayo ang bahay. May tiles na. May carport na. May bago nang sala. Ang dating bahay na gawa sa kawayan at yero ay naging pangarap na bungalow.
Pero habang itinayo niya ang bahay, siya naman ang unti-unting nagiba.
Hindi niya naisip na ang bawat pader na itinayo niya ay magiging pader din na maghihiwalay sa kanila.
Tuwing uuwi si Ate Maya para magbakasyon, hindi na siya ang bunso na kasama nilang nagkukuwentuhan. Naging bisita siya.
“Ang tagal mo kasing umuwi, Ate,” bungad ng kapatid niyang si Lena. “Sana may pambili ka na ng bagong TV, ang liit kasi nito,” sabi naman ng nakababata niyang kapatid na lalaki.
Ang pinakamasakit, ang tingin sa kanya ni Nanay. Hindi na ng pagmamahal, kundi ng pag-asa—o mas tamang tawagin, presyon.
Isang gabing umuulan, nag-usap silang mag-ina sa sala, sa sementadong bahay na gawa sa pawis niya.
“Anak, ang TV mo, nasira na. Pero, maganda sana kung makabili tayo ng… split type na aircon. Mainit dito,” sabi ni Nanay, habang ang mata ay nakatingin sa kisame.
Bigla akong napaluha si Ate Maya. Hindi dahil sa hiling, kundi dahil sa pagod na matagal niyang tinatago.
“Ma,” sabi niya, at nanginginig ang boses. “Alam mo ba, Ma, pitong taon na akong hindi nakakabili ng damit ko? Pitong taon na akong nagba-budget para lang matapos ‘tong bahay. Kailan mo ba ako tatanungin kung pagod ako, hindi kung may pera ako?”
Biglang natahimik ang Nanay. Ang tunog lang ng ulan at ang patak ng luha ni Ate Maya ang maririnig.
“Pero, Anak,” sagot ni Nanay, “ginawa ko ‘yan para sa inyo. Para ‘di na kayo maghirap.”
“Naghirap tayo noon, Ma. Pero ngayon, nagdurusa ako. Ginawa ko ang bahay na ito para maging pugad natin, hindi bagahe ko,” sagot ni Ate Maya.
Noon lang naintindihan ni Nanay. Ang susi sa bahay na iyon ay nasa kamay ni Ate Maya, pero ang kapayapaan na hinahanap niya ay matagal nang nawawala.
Ang pamilya, parang bahay. Hindi sapat na matibay ang pundasyon at pader. Kailangan, laging bukas ang pinto at bintana para makapasok ang pag-unawa at makalabas ang sakit.
Sa gabing iyon, hindi na usapang TV o Aircon ang nangyari. Nag-iyakan silang mag-ina. Nagyakapan. At sa unang pagkakataon sa loob ng pitong taon, ang tunay na cement na nagpatibay sa pamilya ay hindi ang kongkreto, kundi ang pag-amin ng bawat isa sa sakit na nararamdaman.
Ang bahay ay natapos. Pero ang pagpapamilya, patuloy pa rin ang konstruksiyon.
