“ANG SAKRIPISYO NI PAPA — ANG LALAKING NAGLALAKAD NG SAMPUNG KILOMETRO ARAW-ARAW PARA SA MGA ANAK NIYANG NAG-AARAL”
Si Papa Danilo ay isang karpintero sa probinsya ng Nueva Ecija. Araw-araw, nagigising siya bago pa sumikat ang araw, humahawak ng lumang bisikleta, at naglalakad ng sampung kilometro papunta sa trabaho dahil sira na ang gulong. Hindi siya nagrereklamo — dahil bawat pawis na tumutulo sa kanya ay para sa tatlong anak na gusto niyang makapagtapos.
Ang bahay nila ay gawa lang sa pinagtagpi-tagping kahoy, may bubong na butas, at dingding na kung saan pumapasok ang hangin kapag gabi. Pero kahit ganoon, laging may halakhak sa tuwing kumakain silang sabay-sabay sa hapag, kahit tuyo lang ang ulam.
“Papa, pag laki ko, bibigyan kita ng bagong bisikleta!” sabi ng bunsong si Lianne, habang nakangiti.
Napangiti si Papa. “Hindi ko kailangan ng bisikleta, anak. Ang gusto ko lang, makapagtapos kayong tatlo.”
Ngunit dumating ang isang araw na nagbago ang lahat.
Isang umaga, habang papunta sa trabaho, nadulas si Papa sa tulay na kahoy. Tumama ang tuhod niya, at halos hindi na siya makalakad. Pero kahit masakit, pinilit pa rin niyang magtrabaho — dahil alam niyang kung hindi siya kikilos, walang kakainin ang mga anak.
Nang marinig ito ng panganay niyang si Mira, umiyak siya sa paaralan. Umuwi agad at nakita ang ama niyang nakaupo sa sahig, pinupunasan ang dugo sa tuhod.
“Papa! Tama na. Ako naman.”
Ngumiti lang si Danilo. “Hindi mo pa kaya, anak. Pangarap mo muna ang unahin.”
Simula noon, mas naging determinado si Mira. Nag-aaral siya sa gabi, at sa umaga, nagbebenta ng pandesal sa kanto. Ang mga kapatid naman, natutong magluto at tumulong sa bahay.
At si Papa? Kahit hirap, palaging nag-aabang sa labas ng paaralan, nakaupo sa ilalim ng puno, bitbit ang lumang bisikleta na hindi na umaandar.
Isang araw ng graduation, habang tinatawag ang pangalan ni Mira bilang “Top 1 Student”, nandoon si Papa sa likod ng bulwagan, nakasuot ng lumang polo, hawak ang sumbrerong marumi sa alikabok.
Nang akyatin ni Mira ang entablado, hindi siya nagtanong ng kahit ano — lumapit lang siya sa mikropono at sabing:
“Ang medalya kong ito, hindi ginto. Pawis po ito ni Papa.”
Tahimik ang buong auditorium.
Nakita nilang tumayo si Danilo, nangingilid ang luha, habang palakpakan ang lahat.
Pagkatapos ng seremonya, lumapit si Mira sa kanya.
“Pa, sa wakas, makakapahinga ka na.”
Ngumiti si Papa, at mahina niyang hinawakan ang kamay ng anak.
“Hindi ako kailanman napagod, anak. Dahil sa bawat lakad ko, ikaw ang dulo ng daan.”
Minsan, hindi kailangan ng malaking bahay o magarang kotse para masabing matagumpay ka.
Minsan, sapat na ang tatay na kahit pagod, patuloy na lumalakad — dahil alam niyang bawat hakbang ay para sa kinabukasan ng kanyang mga anak.
