“Ang Lihim na Sulat ni Papa — Labinlimang Taon Ko Itong Hindi Nabasa Hanggang Sa Isang Araw, Binago Nito ang Buhay Ko”
Labinlimang taon na ang nakalipas mula nang pumanaw si Papa.
Wala akong masyadong alaala sa kanya — mga lumang litrato lang sa lumang kahon, at mga kuwento ni Mama na paulit-ulit niyang sinasabi tuwing gabi.
Tahimik si Papa. Hindi siya masyadong nagsasalita, pero kapag ngumingiti siya, parang gumagaan ang buong bahay.
Isa siyang karpintero, laging amoy kahoy at pintura.
Tuwing uuwi siya galing trabaho, laging may pasalubong siyang kendi o lapis — simple lang, pero para sa batang katulad ko noon, para bang kayamanang ginto.
Noong mamatay siya, hindi ko pa lubos na naiintindihan kung ano ang ibig sabihin ng “wala na.”
Ang alam ko lang, hindi na siya uuwi.
At mula noon, parang may butas na hindi napupunan sa puso ko.
Lumipas ang mga taon.
Lumaki akong tahimik, mailap, at bihirang ngumiti.
Si Mama ay nagbanat ng buto para mapagtapos ako sa kolehiyo — naglaba, nagbenta, nagtrabaho kahit may sakit.
At ako naman, abala sa pag-aaral, sinusubukang maging “matatag,” pero sa totoo lang, madalas akong umiiyak sa gabi.
Hanggang sa isang araw, habang nililinis ko ang lumang aparador ni Mama, may nahulog na maliit na sobre — kulay dilaw, may pangalan ko sa harap:
“Para kay Mika, kapag kaya mo nang maintindihan.”
Nanginginig ang kamay ko.
Binuksan ko iyon.
Luma na ang papel, medyo kupas, pero malinaw pa rin ang sulat-kamay ni Papa.
“Anak, kung binabasa mo ‘to, baka matagal na akong wala.
Gusto kong malaman mo, kahit hindi ako perpektong ama, araw-araw kong pinagsisisihan na hindi kita nayakap nang mas madalas.
Pasensya na kung minsan, galit ako o tahimik lang. Hindi dahil hindi kita mahal — kundi dahil takot akong ipakita na mahina ako.
Mika, kung dumating ang panahon na mapagod ka, tandaan mong hindi mo kailangang maging matapang palagi.
Umiyak ka kung gusto mo. Pero pagkatapos, bumangon ka.
Dahil ganyan ang anak ko — matatag, pero marunong magmahal.”
Hindi ko na napigilan ang luha ko.
Parang biglang bumalik lahat ng alaala — ang halakhak niya, ang mga gabi na inihahatid niya ako sa kwarto, at ang mga pagkakataong akala ko, hindi niya ako pinapansin…
Ngayon ko lang naintindihan — mahal niya pala ako sa paraan na alam lang niya.
Lumuhod ako sa harap ng lumang aparador, yakap ang sulat.
Parang may tinanggal na bigat sa dibdib ko.
Sa unang pagkakataon matapos ang labinlimang taon, nakaramdam ako ng kapayapaan.
Kinagabihan, umupo ako sa tapat ng altar kung saan nakalagay ang larawan ni Papa.
“Pa,” mahina kong sabi, “salamat. Nabasa ko na po.”
At doon, habang nakatingin sa lumang larawan, napangiti ako —
sa unang pagkakataon, ngiting galing sa puso.
